Samenvatting & resultaten internship Onderzoek naar duurzaamheid in het MBO.
Conclusie is dat duurzaamheid nu niet structureel onderdeel uitmaakt van het onderwijs voor vakmensen. En wanneer dit nu wel acuut gerealiseerd zou worden het nog minimaal 5 jaar duurt voordat leerlingen uitstromen met brede basiskennis over duurzaamheid. ‘Niet iets om je bij neer te leggen’ is de conclusie van Maurits Steverink, begeleider van dit onderzoek.
Van augustus tot en met december van 2018 heeft masterstudente Saide Lenferink van Wageningen Universiteit haar afstudeerstage uitgevoerd bij Kenniscentrum Nelles, met als onderwerp ‘duurzaamheid als vast onderdeel van het mbo-onderwijs (richtingen Food)’.
Het doel van het onderzoek was in kaart brengen welke rol duurzaamheid nu speelt in het mbo-onderwijs bij de richtingen Food, m.n. de opleidingen voor het slagersvak en/of chefkok, en hoe duurzaamheid hier structureel in is, of kan worden, opgenomen.
Uit het onderzoek blijkt dat duurzaamheid vaak alleen projectmatig of ad hoc wordt aangeboden in de mbo-opleidingen en wanneer er wel aandacht voor is, dat dan selectief gekozen wordt voor deelonderwerpen van het thema duurzaamheid en met een eigen invulling.
Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat kennis over duurzaamheid en verduurzamen van voedselketens niet vast ligt in de kwalificatiedossiers en diploma-eisen voor het mbo. Duurzaamheid is hooguit een keuzedeel en wanneer mbo-docenten er wel iets mee willen doen, vaak op vrijwillige basis, zijn er nauwelijks hanteerbare leermiddelen voor de doelgroep voorhanden.
Kennis over duurzaamheid is ook beperkt in de praktijk bij ondernemers in het MKB en brancheorganisaties, en daardoor wordt er ook onvoldoende op duurzaam als totaalthema in het onderwijs gestuurd, hooguit op enkele (politiek) modieuze subthema’s. Kanttekening hierbij is dat verduurzaming in foodketens ook complex is, en vele verschillende subthema’s bevat die elk afzonderlijk maar ook in interactie met elkaar maken dat het niet makkelijk hanteerbaar is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan meer dierenwelzijn maar minder productie per m2, dichterbij produceren wat lang niet altijd duurzamer is, een enorm aantal claims over duurzaamheid, soms loos en soms gebaseerd op topkeurmerken, en een grote diversiteit van meningen en beweringen in de media en op sociale media.
Inmiddels is duidelijk dat zowel de markt alsook de maatschappij bekwame medewerkers en ondernemers nodig heeft om op de belangrijke foodtrend rond duurzaamheid in te spelen. Factbased werken is dan cruciaal. Het is niet alleen maatschappelijk gezien noodzakelijk, maar in de markt wordt volop op het thema duurzaamheid geconcurreerd en zijn er volop kansen voor het vermarkten van duurzaamheid. Zie bijvoorbeeld de forse groei in omzet van topkeurmerken in het supermarktkanaal en allerlei nieuwe food startups. Zowel de markt alsook de maatschappij vragen om structurele kennis over duurzaamheid bij medewerkers/ondernemers en niet dat dit nog een keuzedeel is en/of een ad hoc invulling kent.
Om duurzaamheid een vast onderdeel te maken van mbo-onderwijs zijn daarom drie aanbevelingen gevormd:
- Een beleidsmatige wijziging waarbij duurzaamheid als overkoepelend begrip met haar diverse subthema’s wordt vastgelegd in de mbo-kwalificatiedossiers. Actiepunt voor het ministerie van OCM en LNV.
Maar wanneer dit nu ingezet wordt, duurt het minimaal 5 jaar voordat er studenten in het mbo afstuderen met structureel kennis over duurzaamheid. Een versnelling is nodig. Daarom de volgende twee aanbevelingen.
- Versnelling door in te zetten op het bieden van een opleiding aan docenten en ontwikkeling van leermiddelen. Train de trainer-aanpak van mbo-docenten op gebied van duurzaamheid zodat bestaande lessen alvast benut kunnen worden voor invulling met duurzaamheid in voedselketens.
- Versnelling door in te zetten op bewustwording en voorlichting van ondernemers en medewerkers via brancheorganisaties en bedrijfsleven én daarbij ook over het belang dat duurzaamheid een structureel onderdeel wordt in het onderwijs (en daarmee ook steun voor actie 1).
Voor alle drie deze aanbevelingen is een actieve samenwerking noodzakelijk tussen overheid en haar verschillende ministeries, brancheorganisaties en onderwijsinstellingen, om de verandering en focus op verduurzaming in de markt te stimuleren.
De resultaten en conclusies van deze studie worden landelijk gepresenteerd in het netwerk MeatNL en benut in de Achterhoek voor het project Smaakacademie Achterhoek waar bedrijven en onderwijsinstellingen samenwerken aan meer lokale en duurzamere voedselketens. Lees hier het volledige onderzoek: Research report_MScInternship_Saide Lenferink